Gurët në fshikëzën e tëmthit përbëjnë sëmundjen e shpeshtë, katër herë më shumë te femrat se sa te meshkujt. Vlerësohet se 10% e popullatës vuan nga gurët në fshikëz, ndërkaq 65% e popullatës mbi 65 vjeç. Ekzistojnë dy grupe gurësh – gurët e kolesterinës dhe gurët e pigmentit. Në shumicën e rasteve (70-80%) fjala është për gurët e kolesterinës.

Vend kryesor në pamjen klinike zë dhembja shumë e fuqishme biliare, e provokuar me ushqim të yndyrshëm (lakra me mish, sarma, vezë të fërguara…), në formë ngërçi, therjeve, kryesisht me dhembje të pandërprera.

Dhembja lokalizohet në pjesën e djathtë të nënbrinjve, mund të shtrihet prapa, nën shpatullën e djathtë dhe krahut të djathtë dhe mund të pengojë marrjen thellë të frymës. Mund të zgjasë nga disa orë deri në tri ditë. Si vështirësi mund të shfaqet edhe ndjenja e të gërditurit dhe e vjelljes. Rreth 50% e të sëmurëve nuk i kanë karakteristikat e vështirësive për këtë sëmundje.

Si formohen gurët në fshikëzën e tëmthit?

Personat, tëmthi i të cilëve përmban shumë kolesterol, ose kur fshikëza që përmban tëmthin nuk zbrazet siç duhet, janë më të rriskuar për formimin e gurëve. Shumica e gurëve nuk shkaktojnë probleme, vetëm 1-2 % e tyre janë të aftë për të zhvilluar sëmundje.

Një ndër shkaktarët kryesorë të sëmundjes në vendin tonë është dhe uji që ne pimë. Ai është i përzier me përmbajtje të larta elementesh të ndotura, të cilët nuk përthithen nga organizmi dhe mbesin në formën e gurit pikërisht në fshikëzën e tëmthit. Por ka dhe faktorë të tjerë që çojnë në shfaqjen e kësaj sëmundjeje. Një ndër ta është dhe obeziteti.

Gjithashtu prishja e dietave dhe e regjimeve ushqimore ndikojnë në mënyrë të vazhdueshme në shfaqjen e sëmundjes. Shkaktarë të tjerë në këtë sëmundje janë edhe përdorimi i medikamenteve të ndryshme si kontraceptivët.

Si mund ta kuptojë pacienti që vuan nga simptomat e kësaj sëmundjeje?

Në shumë raste ndodh që krijimi i gurit tek pacienti të mos japë shenja klinike, apo simptoma dhe ndërlikime të dukshme, duke e mbajtur për një kohë të gjatë të fshehur formimin e tyre.

Një ndër më karakteristiket është dhimbja e vazhdueshme që pacienti ndjen në mëlçi, stomak si dhe mund të transferohet në pjesë të tjera të organizmit. Në këtë rast ai nuk gjen qetësi në asnjë lloj pozicioni që qëndron, ndërkohë që dhimbja sa vjen e rritet dhe mund të vazhdojë për orë të tëra. Gjithashtu krijimi i tyre te një tjetër shtresë e të sëmurëve shoqërohet me temperatura të larta, të cilat janë të dukshme gjatë natës, si dhe shoqërohen me zverdhje të vazhdueshme të fytyrës apo pjesëve të trupit.

Njëkohësisht pacientët për shkak të dhimbjeve të forta kanë vështirësi të shumta në kryerjen e aktiviteteve të tyre të përditshme. Nga formimi i gurit në tëmth vështirësohet procesi i tretjes në stomak, i sëmuri djersin gjithnjë e më shumë si dhe mund të shoqërohet me të vjella dhe diarre.

Dhimbja që ndien pacienti është shumë e fortë, therëse, goditëse në fshikëzën e tëmthit, por mund të transferohet dhe në pjesë të tjera të trupit. Mund të ketë kohëzgjatje të ndryshueshme. Zakonisht shfaqja e saj fillon gjatë orëve të natës, sidomos pas të ngrënave me sasi të larta kolesteroli. Fillimisht mund të zgjasë nga 15 minuta deri në 4 orë. Ndërkohë që një kategori tjetër dhimbjesh, të cilat mund të jenë të forta por që zgjasin vetëm 1 – 2 minuta, nuk futen në kategorinë e dhimbjeve të gurit të tëmthit.

Shqetësuese situata bëhet atëherë, kur dhimbja e kalon 8 orë dhe mund të vazhdojë edhe më gjatë. Kështu pacienti duhet të ketë shumë kujdes pasi është ekspozuar ndaj infeksioneve të rënda, të cilat mbartin komplikacione të vështira për tu kuruar. Lokalizmi i dhimbjes është në epigastrën (në vendin e stomakut). Por me kalimin e kohës, ajo ndryshon vendndodhje, duke u transferuar në shpinë e më pas në pjesë të ndryshme të shpatullës. Njëkohësisht pacienti mund të ndjejë dhimbje dhe para dërrasës së kraharorit dhe rrallë ajo mund të kalojë dhe në anën e majtë të kraharorit.

Kur duhet operuar

Shumica e gurëve të tëmthit, shpesh të një dimensioni të vogël, nuk japin asnjë shenjë apo simptomë. Pra, është e panevojshme t’i heqësh. Por kur ata sjellin dhimbje, duhet menduar për t’i hequr. Në fakt, këto dhimbje shpesh pasohen me komplikacione të rënda.

Gurët bllokojnë tëmthin ose kanalet që e çojnë në zorrë, duke sjellë kështu një kolike hepatike (dhimbje e fortë e mëlçisë, kur guri bllokon daljen e tëmthit, zakonisht pas një ushqimi tepër të yndyrshëm), një kolecistit të fortë (si pasojë e infeksionit të pareteve të fshikëzës së tëmthit), angiokolit (me ethe gjer në 39°-40° që mund të çojë dhe në septicemi, infeksion i përgjithshëm në gjak), apo një pankreatit (inflamacion të pankreasit).

Trajtimi

Trajtimi me ilaçe u rekomandohet pacientëve në fazën kur akoma nuk mendohet për operacion, veçanërisht tek të moshuarit. Por megjithatë gjysma e pacientëve të trajtuar kështu kanë pasur përsëritje të gurëve, madje dhe komplikacione. Për këtë arsye, në shumicën e rasteve kirurgjia është mjeti më i mirë për t’u shëruar. Por ka raste që në disa pacientë përdoren dhe rrezet laser. Kjo ka të bëjë me heqjen e gjithë fshikëzës së tëmthit dhe jo vetëm të gurëve.

Në shumicën e rasteve, operacioni bëhet duke praktikuar laparoskopinë: një kirurg bën prerje për të lejuar kalimin e mikroinstrumenteve. Ndërhyrja fillon me një fryrje të barkut me gaz, që të ngrihet pareti i barkut, në mënyrë që instrumentet brenda të punojnë pa vështirësi. Pas operacionit gazi thithet dhe hiqet nga barku. Me laparoskopi apo me hapje klasike, anestezia është gjithnjë e përgjithshme.

Një javë pas operacionit, pacienti fillon një veprimtari normale. Një regjim ushqimor është i nevojshëm në këto raste. Në gjysmën e rasteve, operacioni pasohet me një lloj diarreje. Përsëritja e krijimit të gurëve mund të ndodhë në 1 në 100 e rasteve.

Çfarë e shton rrezikun e gurëve në tëmth

Është shumë e drejtë të dihet qëndrimi në lidhje me disa lloje ushqimesh, pasi nga përdorimi i tyre mund të provokohet një krizë.

Kështu duhen mënjanuar vezët, mishi i derrit dhe ai i qengjit, pastërmanë, mishi i shpendëve, kafeja, agrumet, alkooli dhe frutat e thata si kikirikët, bajamet, arrat.

Rekomandohen ushqimet organike si zarzavate të freskëta, sidomos lëngu i tyre dhe veçanërisht, kastraveci dhe rrepa e kuqe. Shumë me rëndësi do të ishte edhe konsumimi i sasive të mëdha të lëngjeve, qoftë dhe thjesht ujë, por që duhet të jenë 2-3 litra në ditë.

Ushqime të tjera të nevojshme janë hudhra dhe vaji i hudhrës, arra e kokosit, lëngu i rrushit, mollët, kajsitë, manat, manaferrat, boronica, kumbulla, dardha, pjepri.